Қала іргесінде орналасқан «Талсуат» ауылындағы оңалту орталығын көпшілік «Үміт мекені» деп атап кеткен. Өйткені бұл орталық – талай жанның денсаулығын жақсартып, кедергісіз орта қалыптастыруға сенім ұялатқан іргелі мекен. Түрлі жағдаймен немесе туабітті мүгедектікке душар болғандарды оңалтып, қайта аяққа тұрғызып, өмірге деген құлшынысын арттыратын орталықтың бүгінгі тіршілігімен танысып қайтқан едік.
Республика бойынша санаулы өңірде ғана мұндай орталық бар. Соның бірі «Талсуаттағы» оңалту орталығының жұмыс істеп келе жатқанына да 13 жыл уақыт болыпты. Мекемеге кіреберісте қызу жұмыс байқалады. Ем алушылардың тынығуы үшін барлық жағдай жасалғаны көрініп тұр. Айналасы жасыл желекке оранған мекеме маңайына демеушілердің көмегімен субұрқақ орнатылып жатыр екен. Бұл да келушілердің жақсы тынығуына сеп.
Бізді қарсы алған мекеме директоры Манат Бектемірқызы жұмыс барысымен таныстырды. Кірген бойда әрбір ем алушымен, қызметкермен кездесіп, күнделікті хал-жағдайларын сұрауды әдетке айналдырған. «Бір ауыз сөз жанды жадыратады» демекші, емделушілерге ең керегі де сол. Көбімен бұрыннан таныс секілді емін-еркін сөйлесіп жатты.
– Бұл кісілер – біздің тұрақты емделушілеріміз. Бірнеше жыл қатарынан келген соң жақынымыздай болып кеткен. Көңіл-күйін, денсаулығын, жағдайын сұрап тұрамын. Өзім осы салада 18 жасымнан бері қызмет етудемін. Әлеуметтік саланың барлық сатысынан өттім. Бізге келетін адамдар – ерекше жағдайдағы жандар. Сондықтан мамандарымыз олардың денсаулығына сәйкес арнайы жоспар бекітіп, сол бойынша жеке-жеке жұмыс жасайды. Қызмет алушыларымыздың әр сағаты, әр сәті жоспарлаулы. Таңертең арнайы жаттығулар жасаумен басталатын әр күн түрлі ем-шараларға толы. Олардың қимыл-қозғалысын дамыту мақсатында мамандарымыз уақытпен санаспай жұмыс істейді. Жалпы орталықтың жұмысы 2012 жылдан басталады. Екі қабатты ғимарат 6 блокқа бөлінген. Оның төртеуі қызмет алушыларға арналып жабдықталған. 150 қызмет алушыға арналған мекеменің әр блогында тынығу орны, асхана, ем-шара қабылдау кабинеттері бар.
Орталық қызмет алушыларға қолайлы жағдай жасайды. Осы мақсатта әлеуметтік-тұрмыстық, медициналық, психологиялық, еңбек, мәдени, экономикалық және әлеуметтік-құқықтық арнаулы қызметтер көрсетеді. Бұл үшін ғимараттың әр бөлмесі қажетті құрал-жабдықтармен жабдықталған. Біздің мекеменің жұмысы қызу әрі қауырт. Бірі емін алып, сауығып үйіне қайтса, оның орнына тағы да басқа қызмет алушы келіп жатады. Мәселен, бүгіннің өзіне 17 адам келіп түсті. Сондықтан әр адамның өзіне айрықша қызмет көрсетіліп, аяққа тұрып кетуі үшін тынымсыз жұмыс істейміз, – дейді орталық директоры.
Биылдың өзінде 623 қызмет алушы қабылданып, 126-сы оң нәтижеге қол жеткізген. Оның ішінде 48 адам ходунок балдақты тастаса, 2-еуі кресло арбамен қоштасқан. Еңбек бағыты бойынша 32 адамның ұсақ моторикасы жақсарса, 49-ның психоэмоционалдық жағдайы түзелген. Сонымен қатар 7 адам өз бетінше сөйлей алатын дәрежеге жетсе, 4-еуі тұрмыстық дағдыға, 25-і мәдени бағытқа бейімделген.
Соңғы екі жылда заманауи үлгіде қызмет көрсететін бірнеше медициналық аппарат алынған. Мәселен, физиотерапиялық аппарат, жүру имитаторы, «Орторент», Еламед «Полимаг-02М» 352 магнитті терапиялық аппараттары. Мұның барлығы ем алушылардың жағдайын түзетіп, аяққа тұрып, тезірек оңалып қатарға қосылуы үшін жасалған.
Орталықта жұмыс атқаратын емдік денешынықтыру маманы Әли Сәдуақасов жаңадан келген «Редкорд» аппараты арқылы шектелген буындарды қалпына келтіруге бағыт-бағдар беруде. Аяқ-қолын өздігінен қозғалта алмайтындарға аппараттың көмегімен түрлі жаттығулар жасатады. Біз барған уақытта егде жастағы кісінің аяғын қозғалтуына көмек беріп, жаттығу орындатып жатты.
Одан кейінгі бөлмеде «Крисаф» аппараты қойылған. Оған жауапты Аслан Сейдалиев – медицина маманы. Аппаратпен қалай жұмыс жасау керек, оның науқастарға берер пайдасы туралы арнайы оқудан өткен.
– Бұл құрылғы арқылы адамды көтеріп қойып, түрлі дене жаттығуын жасатамыз. Көбіне аяқ пен беломыртқаға арналған түрін қолданамыз. Аяқ-қолды қимылдату арқылы бұлшықеттерді қатайтамыз. Төрт түрлі арнайы бағдарламасы арқылы жұмыс жасайды. Жүзу имитациясы бағдарламасымен экранды қосу арқылы толқын тәрізді қимыл жасатамыз. Экранда судың бейнесі көрсетіліп тұрады. Науқас өзін суда жүзіп жүргендей сезінеді. Бұл омыртқаны ашып, қан айналымды жақсартады, – дейді нұсқаушы.
Орталықтың негізгі мақсаты – І және ІІ топтағы мүгедектерді, сонымен қатар егде жастағы өзіне-өзі қызмет көрсете алмайтын қарт кісілерді инсульттан кейін оңалту. Оңалту жұмыстары жеті түрлі бағыт бойынша жүргізіледі. Қызмет алушылардың бос уақыттарын тиімді пайдалану және спортпен шұғылдануға бейімдеу үшін арнайы спорт зал және аулада спорттық алаң бар. Оңалту іс-шараларын үздіксіз жүргізу үшін аудандардан келген қызмет алушылар осында қона алады. Ал қалада тұратындарды жұма күні кешкілік үйлеріне жеткізетін арнайы инватакси көлігі қарастырылған. Екі күн демалыстан соң дүйсенбіде қайтадан орталыққа әкеледі.
Мұнда қызмет алушыларды ыждағаттылыққа, тазалыққа баулу, өз-өзіне қызмет көрсетуін жетілдіру, олардың өмір сүруге деген құлшынысын оятып, дүниетанымын кеңейту, әдемілікке тарту, еңбек ету қабілетін арттыруда әлеуметтік жұмыс жөніндегі мамандар, дәрігерлер, аяжандар, психолог, еңбек терапиясы нұсқаушылары секілді 161 қызметкер еңбек етеді. Олар келушілерге тек медициналық және оңалту шараларын жүргізумен шектелмейді. Одан бөлек, ғимарат ішінде отбасындағыдай жағдай қалыптастырып, жылылық, әдемілік, көтеріңкі көңіл-күй сыйлайтындай етіп безендірумен айналысады. Оған орталықпен танысу барысында көз жеткіздік. Қол еңбегімен жасалған түрлі картиналар орталықтың сәнін келтіріп тұр. Қабырғаларда түрлі ою-өрнектер, ағаштан жасалған сан алуан мүсіндер ілулі. Жылыжайда орталық қызмет алушылары қияр, қызанақ, түрлі гүлдер егумен айналысып, қысы-жазы еңбек етуде. Олар тек ем алып қоймай, мекеме ішін өз үйіндей безендіруге, әдемілеуге атсалысқаны орталық қызметкерлеріне деген шынайы алғысынан туған деп ұғындық. Өйткені түрлі тағдыр иесімен, ауыр науқастармен жұмыс жасап, олардың көңілін тауып, күндіз-түні қызмет ету түсіне білгенге оңай емес.
Орталық ашылғанда ең бірінші алынған медициналық аппараттың бірі – «Локомат». Бұл аппараттың тілін ұғыну аяжан Туғанай Әбдіқадырова үшін қиын болмаған. Онымен жұмыс жасауды Ресейден келген мамандар үйреткен. Қазір 10 жылдан астам уақыт жұмыс істеп келетіндіктен, әрбір бағдарламасын бес саусақтай меңгеріп алған.
– Бұл аппарат пультсіз жұмыс істемейді. Өзі арнайы үш бағдарламаға қойылған. Айталық, «LBom» қызметі арқылы жазылу, бүгілуді науқас өзінің мүмкіндігіне қарай жасайды. Ал «Lstif» қызметі арқылы аппарат оны өзі жасайтын болса, «Lforce» – қай аяқ салданған, оны қандай деңгейде бүгу керегін есептеп береді. Әр адаммен жұмыс жасағанда оның өлшемін аппаратқа дәлдікпен өлшеп кигізу, орнатудың маңызы зор. Қателесуге болмайды. Науқас пен құрылғы бірдей үйлесімділікте қимылдау керек. Сонда ғана нәтиже болады, – дейді өз ісінің маманы.
Әлеуметтік-медициналық, психологиялық қызметтер дәрігердің нұсқаулығымен әр адамның жағдайына қарай жүргізіледі. Қимыл-қозғалысынан айырылған адамдар үшін массаж, басқа да қалпына келтіретін ем-шаралар тағайындалады. Бұл мақсатта механотерапия, лазеротерапия секілді ем түрлері кеңінен қолданылады. Мәселен, механотерапия қимыл-тірек қозғалысы бұзылған кісілерге жүруді үйретеді. Арнайы құрылғы арқылы арбаға отырған кісіні алдымен тұруға машықтандырады. Біршама уақыттан кейін ғана аяқты қозғалысқа келтіреді.
Бір ай бұрын ашылған тұзды шахта бөлмесі облыстық бюджет қаражатымен жасақталған. Бөлме іші тұзға толы. Мұнда күнделікті 30-ға жуық адам дәрігердің нұсқауымен ем алады. Әсіресе, иммунитетті жақсартуға, тыныс алу жолдарын ашуға бірден-бір ем. Қарсы көрсетілімдері де бар. «Галамакс» аппараты арқылы арнайы сатып алынған тұз ауаға үрленіп тұрады. Кез келген тұз бұған жарамайды. Мамандар оны мөлшерімен салып, ем алушыларға қызмет көрсетеді.
Еңбек терапиясы бағытында да инсульт алған науқастардың саусақ моторикасын дамытуға арналған түрлі жаттығулар бар. Маманның көмегімен ұсақ заттарды қораптарға жинап үйренеді. Ал кейбір түрлері тоқпен жұмыс істейді. Мәселен, қала тұрғыны Нұрлан Тұңғышев осы аппарат арқылы қолын қимылдатуды үйреніп келеді. Бос уақытында футболға барады. Мүмкіндігім шектеулі демейді, керісінше спортты жанына серік етіп, өмірге деген құлшынысын арттырып жүрген азамат. Жуырда мемлекеттік бағдарлама арқылы электрлі қоларба алып, оны айдауды да меңгеріп жүр. Басына түскен қиындыққа мойымай, алға ұмтылып, жақсы нәтижеге жетуге талпынып жүрген жандар мұнда көп.
Тағы бір кейіпкеріміз Лаура Төлегенова – белгілі кәсіпкер. Алайда денсаулығы сыр беріп арбаға таңылса да, әлі күнге дейін сүйікті ісін жалғастыруда. Ол ем алуға келгенде орталықтың ас бөлмесінен тәтті иіс шығып, дастарқан толады. Мекеменің қызмет алушыларына шеберлік сағаттарын өткізіп, дәмді ас дайындаудың қыр-сырын үйретуден жалықпайды. Шеберлікпен өнерді де қатар алып жүр.
Әлеуметтік-мәдени қызмет бағытында әр апта сайын түрлі мәдени іс-шаралар қызмет алушылардың қатысуымен өткізілсе, облыстық мәдени орталықтардағы іс-шараларға, спектакльдерге, киноларға, әзіл-оспақ театрларға көрермен ретінде қатыстыру жолға қойылған. Жеке шығармашылық кештерін өткізіп жоғары жетістіктерге жеткен қызмет алушылар да аз емес екен.
Орталық қызметкерінің бірі – Таңшолпан Нұрниязова бала кезінен мүгедек. Сондықтан да болар, өзі тағдырлас жандардың жағдайын жақсы түсініп, сезіне алады. Медицина саласында орта білім алып, қазір оңалту орталығында мейіргер болып жұмыс істеуде. Өз ісін ыждағаттылықпен атқаратын, жауапкершілігі мол маман қатарында.
Оңалту орталығының жұмысын көзбен көріп, атқарылып жатқан талай шаруаға куә болдық. Мұның барлығы білікті басшы әр істі ұтқыр ұйымдастыра білетін, әлеуметтік салада әбден төселген мықты маман Манат Тілеуованың берекелі тірлігі деп түйдік. Мүмкіндігі шектеулі жандарға мүмкіндік жасап, олардың оңалуына үлес қосып отырған орталықтың алға қойған мақсаты да айқын. «Үміт мекенінен» әрбір адам үлкен сеніммен, нық қадам басып шығатынына шүбә жоқ.
Айсәуле ҚАРАПАЕВА
